Eliza monumentalak, artez betetako klaustroak, egur polikromatuzko gangak, benetako artisau maisuek eginak, historiaz beteriko guruztokiak edo beren edertasunagatik izpiritua goratzen duten hilerriak. Urdaibain ondare erlijiosoak berebiziko garrantzia du.
GERNIKA-LUMOKO ANDRA MARI, TENPLU GOTIKO ERRENAZENTISTA
XIV. mendearen erdialdean hasi eta 1660 inguruan amaitutako tenplu gotiko errenazentistaren adibide bikaina. Eliza honek hiribildu honetako bizitzaren zatirik handiena, erasoak, suteak eta bonbardaketak bizi izan ditu; bertako historian kontserbatutako Erdi Aroko lekuko urrietako bat izan da, eta belaunaldiz belaunaldi bertako biztanleentzako topagune eta erreferentzia.
BERMEON, EUSKADIKO KLAUSTRORIK ZAHARRENA
Frantziskotarren komentuan, bere edertasun gotiko bikainak, arku zabalekin eta erdiko patioarekin, espiritualtasuna gogorarazten du. Hala ere, historiaren gorabeherek komentuaren bizitza aldatu zuten, kuartel bat, ospitale bat edo kartzela bat hartu baitzuen. Klaustroa bera, Taraska plazan, merkatu azoka izan zen 1928tik 1994ra.
FORUKO TOURSEKO MARTIN DEUNA, URDAIBAIKO HISTORIA
Barrualdean, Bizkaiko Foru Aldundiak sustatutako zaharberritze-lanen ondoren, kristalezko lurzoru batek tokiko iraganeko hainbat geruza erakusten dira, hala nola erromatarren garaiko nekropoli baten aztarnak eta beste aztarna arkeologiko batzuk (XIX. mendea). Erretaula baliotsuak ere nabarmentzen dira (XVII-XVIIIXIX).
ARRATZUKO SANTO TOMAS, HERRIKO TENPLUA ETA LEKUKO
Done Jakue bideko erromesen geralekua. Berriki egindako indusketen arabera, Erdi Aroko galtzadak elizaren barruan jarraitzen du; beraz, tenpluaren lehen data XII-XIII. mendekoa da. Estilo barrokoko korua eta herriko historiaren lekuko den arkupe lauzatua nabarmentzen dira. «Txopitei-arria» edo «fielarria» kontserbatzen da, non mendeetan zehar herriko arazo garrantzitsuak konpontzen ziren.
IBARRURIKO SAN PEDRO ETA SAN PABLO, LANDA-GOTIKOAREN ADIERAZLEA
Ermita txiki hau (S.XV-XVI), auzo muxikar honen sarreran, gurutze-bide barroko batetik Andra Mari elizarekin lotzen dena, 7,5 km-ko ibilbiderako abiapuntu ona da, Ibarruri bera, Unda, Muniketa eta Maume, Muxikako auzoak, ezagutzera eramango zaituena.
IBARRANGELUKO SAN ANDRESEN ALTXORRA
Ibarrangeluko Elizaren kanpoaldeko soiltasuna (XVI. mendea) ez dator bat barnealdeko gangaren aberastasun plastikoarekin, bakarra eta ikusgarria baita. Egur landu eta polikromatuzkoak, kurriloen, santuen, burezurren, munstroen edo zaldunen pinturek misteriozko eta errealitatezko unibertso bat gogorarazten dute. Hurbil zaitez Euskal Herriko tenplurik originalenetako bat ezagutzera, “Euskal artearen kapera sixtinoa” izendapena merezi duena. (Esteka)
KANALA, BISTA EDERRETAKO HILERRI BAT
Legendikako Andra Maria Elizaren ondoan, Kanalako hilerria dago. Bere hilarri tradizionalen soiltasunak, edertasun xume eta malenkoniatsukoak, eta inguruko paisaiak bisitariaren espiritua goratzen dute. Kokapen estrategikoari esker, Busturialdeko paisaia-aniztasunaren ikuspegi perfektuenetako bat ikus daiteke. Estuarioari begirada paregabea.
ERRIGOITIKO GURUZTOKIA, “SAN ANTONIÑO”
Eskualdeko forja-lan onenetako bat gordetzen duen eraikin barroko soila. Paduako San Antoniori eta San Antonio Abadeari eskainia dago. «San Antoniño» esaten zaio.
AXPEKO ANDRA MARI, BUSTURIAN, BIDAIARIA HARRITZEN DU
XVI. mendeko eliza monumentala, nabe bakarrekoa eta Busturialdeko ondare erlijiosoaren adierazgarri interesgarria. Eskailerak, elizpe zabala eta atari gotikoa nabarmentzen dira. Erretaula neoklasiko ederrak (XVII. mendea) Guadalupeko Ama Birjinaren mihise bat dauka. Estilo barrokoko kaperak Arrosarioko Ama Birjina eta San Anton eta San Joan Bataiatzailearen tailak hartzen ditu. Bisita amaitzeko, ibilaldi lasaia egin inguruetan.
