Urdaibaiko 220 km2-ek aberastasun ekologiko handiko eremu naturala osatzen dute. Euskal Herriko hezegunerik garrantzitsuena da, labarrak, mendiak, hondartzak, ibaiak eta lurpeko urekin. Azken hauek, kobekin eta baso naturalekin bat egiten dute.
Urdaibai Biosfera Erreserba izendatu zuten 1984an. Hemen natura eta pertsonak harmonian bizi dira.
Talaiak
OGOÑOKO LURMUTURRA, BERTIGOZKO PAISAIA
Haitz honen babesean dago Elantxobe herri bitxia. Horma bertikalak dituen talaia natural honek Urdaibaiko kostaldearen ikuspegi bikaina eskaintzen digu. Laga hondartza menderatzen du eta Izaro irla “zinematografikoa” aurrez aurre dauka.
ATXARREKO SAN PEDRO, TXORI IKUSPEGIA
Haranak eta padurak bere oinetan zabaltzen dira. Panoramika paregabea da. Ibarrangeluko Atxarre mendiaren tontorra apaintzen duen ermita da nagusi Urdaibaiko artadiaren eta paduraren paisaian.
ARKEOLOGIA ETA PAISAIA KATILLOTXUN
Mundakako Katillotxuko multzo arkeologikoak eskaintzen dituen bista paregabeek liluratuko zaituzte. Estazio megalitiko hau itsasadarraren bokalearen gainean dago, eta trikuharriz eta aire zabaleko asentamenduz osatuta dago. Bi milurteko hilobi-sekuentzia agertzen du, K. a. IV. eta II. milurtekoen artean.
BEDARONA, BEGIRATOKI BUKOLIKOA ITSASOAREN GAINEAN
Eako hirigunetik 3km-ra, goitik egiten gaitu harrera Bedarona lasaia. Landa-eremua izanda itsas altxor natural garrantzitsua gordetzen du, Ogellako marearteko zabalgunea. Egun argietan, bista Iparraldera iristen da.
MENDATA, LANDATARRA ETA EZKUTUA
Gernika-Lumotik gertu eta Urdaibaiko muino berdeen babesean, Mendata sortzen da, baserriari lotutako landa-udalerria. Harrigarria da bertako auzoetako ondare arkitektoniko bikaina. Albiz jauregia, Montalban dorretxea edo San Migel goiaingeruaren eliza.
BIZKAIGANE, BIZKAIA OINAZPIAN
Errigoitiko Metxikas auzotik oso gertu, Santakrutze ermitak koroatuta, Bizkaiganek Bizkaiko paisaia izugarria eskaintzen du. Mendiz inguratuta, tontor txiki honetako ermitak, kondaira artean, gure historiako pasarte garrantzitsuak bizi izan ditu.
Playas
LAIDA, MAREEN ARTEAN
Hareatza izugarria da itsasbeheran eta aldakorra marea bakoitzarekin. Hondartza honek bi horizonte ditu: itsasadarraren barrualde idilikoa, padurei eta artadi berdeari begira, eta olatuen, kresalaren eta itsaso zabalaren itsasertza, Izaro irlaren silueta erromantikoa nagusi dela.
SAN ANTONIO, BERDEA ZERUERTZEAN
Urdaibaiko estuarioko sarreran, urdin eta berdezko ñabardurak dituen ur sakoneko hareatza zabal hau, leku ezin hobea da uretako kirolak egiteko. Familian gozatzeko aproposa, paseatzeko gune zabalak eskaintzen ditu.
KANALAPE, ARTADIAREN BABESEAN
Mundakako itsasadarraren estuarioaren barruan, Kanala auzoan, “maitasunaren hondartza” izenez ezagutzen den hareatza sortzen da. Deitura horren bidez, bereizia eta intimoa dela igar daiteke.
LAGA, BASATIA ETA MENDERAEZINA
Deskubritu astiro-astiro, oinez zatozela Ibarrangeluko hirigunea eta hondartza lotzen dituen oinezkoen pasealekutik. Surflarientzako gogokoa da, neguan paisaia malenkoniatsu eta batzuetan basatia eskaintzen du.
Itsasertza
MATXITXAKO LURMUTURRA, ITSASARGIAK ETA ITSAS ISTORIOAK
Duela mende eta erdi baino gehiagotik, bere itsasargiak erreferentzia dira arrantzaleentzat, eta, argiak gidatuta, itsasoaren eta lurraren arteko muga bereizten dute. Bermeoko begiratoki natural horretatik zetazeoak pasatzen ere ikusi ahal izango duzu.
GAZTELUGATXEKO DONIENEK ITSASOARI DESAFIOA
Bermeoko haitz berezi honek, biotopo babestua, paisaia-edertasun handikoa, “Mirari Naturala”ren errekonozimendu turistiko garrantzitsua lortu du. Berezko erakargarritasunari kortsarioen istorioak, gerrako gertakariak eta harkaitza koroatzen duen santuari lotutako tradizioak gehitzen zaizkio.
ANTZORA, ISILA ITSASOAREN GAINEAN
Ibarrangeluko auzo xarmagarri honek kostaldeko edertasunak eta landa-bizitzaren sustrai sakonak batzen ditu. . Laida eta Laga hondartzen artean, horietako edozeinetatik ibilaldi lasai bat eginez, landa-gune lasai honetara iritsiko zara.
SANTA KATALINA: ROMANTIKOA, BAKARTIA ETA APARTEKOA
Itsaslabar ausart baten gainean baseliza polit hau ageri da Mundakako itsasoan. 1879an eraitsia, herriaren diruarekin eraiki zen berriro 1885ean. Hainbat erabilera izan ditu: arrantzaleen kofradiarako bilera-lokala, gaixoentzako koarentena-lekua eta bolborategia.
OGELLAKO MAREARTEKO ZABALGUNEA, APARTEKO ESPEZIEAK
Ea (Bedarona) eta Ispaster herrien artean. Kantauri itsasertzeko garrantzitsuena da, itsasbeheran ikus daitezkeen itsas faunako eta florako espezie ugari eta oso aberatsak direlako.
IZARO IRLA, URDAIBAIKO ZERUERTZA
Izaro irlak Mundakako itsasadarreko estuarioaren bokalea zaintzen du. Eskualdeko paisaia-erreferentzietako bat da. Historia bizi batek eta antzinako elezaharrek misterio kutsuz inguratzen dute uhartetxo erakargarri hau.
Padura
BEHATUZ HEGAN EGIN
Urdaibaiko udazkeneko hegaztien pasearen behatoki pribilegiatua da padura. Europa iparraldetik Afrikara emigratzen duten 240 hegazti-espezie baino gehiago protagonista dituen ikuskizun naturala.
MUNAK, BIZI ETA LANDUTAKO PAISAIA
Lurrezko dikeak (XVIII-XIX), padurako lurrak itsasoko gatzetik isolatzeko eta lurrak laborantzarako eta larreetarako aprobetxatzeko eginak. Gaur egun inprobisatutako pasabideak dira, paduran murgildutako paseo ederrez gozatzeko ezin hobeak.
GAUTEGIZ ARTEAGAKO PADURAK
FORUKO PADURAK
Basoa
ARTADI KANTAURIARRA, MANTU BERDEAN MURGILDUTA
Artadia, itsasadarraren eskuinaldean nagusiki, Ogoño lurmuturretik Ereñozar magaleraino, Urdaibai-Busturialdeko paisaiaren ezaugarri bereizgarrienetako bat da.
AIROKO PAGADIA, LAINOAREN BABESLEKUA
Pagadi hau bakarra da Busturialdean (Nabarniz). Ehun urteko haritzek zaindutako pagadi motzak antzinako lanbideen lekuko dira.
ERRIBERAKO BASOAK, IBAIAREN ALIATUAK
Haltzak, lizarrak eta haritzak dira espezie ohikoenak, eta zumeak ere izaten dira ura moteldu egiten denean. Ibaiertzeko landaredi horrek zeregin garrantzitsua du: ibilgua egonkortzea, itzala ematea eta higadura saihestea.
ARTZUBIKO HARIZTIA, BASO SANTUTEGIA
Antzinako Erdi Aroko hariztien eredua da, tamaina eta altuera handiko zuhaitzekin eta oihanpe anitz eta ugarirekin Urdaibaiko Biosfera Erreserbako benetako baso-santutegia da.
TXATXARRAMENDI, PARKE BOTANIKO ABERATSA
Sukarrietako Txatxarramendi irlak, zubi airoso batek lurrera eramanda, espezie ugari ditu bere baso-masaren barruan. Arteak, txorbeltzak, ereinotzak, gurbitzak… lorategi trinko eta misteriotsua osatzen dutenak. Gune honetan eskualdeko turismoaren aitzindaria izan zen hotela zegoen (1896-1947). Urdaibaiko estuarioko paisaiaz gozatzeko begiratoki pribilegiatua da.
